Vlinders in Het Groene Woud

Natuurverenigingen en deskundigen maken zich zorgen over de vlinderstand in Nederland en zijn van mening dat stimuleringsmaatregelen noodzakelijk zijn voor behoud van de diversiteit aan vlinders. Daarom heeft Natuur- en Milieucentrum Schijndel het initiatief genomen tot het project Vlinders in Het Groene Woud. Het project valt onder de nieuwe Stichting Natuurprojecten Schijndel. Het is een groot, twee jaar durend, project waarin naast concrete natuurmaatregelen om vlinders meer geschikte plaatsen te bieden, is gewerkt aan een boek over vlinders, aan wandelkaarten en aan begeleidende producten zoals thema-excursies, presentaties, een lespakket en posters.

Het boek
Wat hebben Atalanta, Zwartsprietdikkopje, Kleine ijvogelvlinder, Geisha, Eikenpage en Bont zangoogje met elkaar te maken, behalve hun welluidende naam? Het zijn allemaal prachtige vlinders die kleur geven aan Het Groene Woud, een van de mooiste en meest gevarieerde natuurgebieden in Brabant. Het boek Vlinders presenteert een poëtisch en indringend beeld van de rijkdom aan vlinders in deze oase. Dankzij Joep Steur is de vlinderpopulatie in Het Groene Woud in kaart gebracht, waarvoor hij vele jaren veldwerk heeft verricht. Zijn bevindingen en ervaringen vormen de grondslag van dit boek dat unieke informatie bevat over de vele vlinders die hij heeft waargenomen, gefotografeerd en beschreven. Inmiddels heeft hij bijna 900 soorten dag- en nachtvlinders in kaart gebracht verspreid over de natuurgebieden Kampina, Geelders, Mortelen/Scheeken, Wijboschbroek, Prekers, Smaldonk, Kraaienspot, Elderbroek en Dommelbeemden/Moerkuilen.
Aan elk van deze tien natuurgebieden is een boeiend reisverhaal gewijd, waarvoor de twee auteurs Hans Horsten en Joep Steur als reporters het betreffende gebied zijn ingetrokken. In hun omzwervingen beschrijven ze de dag-, nacht- en microvlinders die ze tegenkomen, de biotopen waarin deze vlinders voorkomen en de unieke kenmerken waarover ze beschikken. Daarnaast wordt ingegaan op de historie en bijzonderheden van elk gebied. Ook is er aandacht voor de biodiversiteit en de natuurmaatregelen die de vlinderpopulatie van Het Groene Woud ten goede komen. De tekst wordt verlevendigd met persoonlijke observaties en kanttekeningen van de auteurs.
Elk hoofdstuk bevat een kaart en foto’s van vlinders in hun biotoop. Verder worden in een aantal korte, levendige schetsjes bijzondere vlinders geportretteerd die kenmerkend zijn voor elk gebied. Tenslotte is een overzicht opgenomen van alle 878 waargenomen vlinders in de beschreven gebieden van 1980–2012..

Tijdens de Meierij Themadag op donderdag 29 november 2012 werd het eerste exemplaar van het unieke boek Vlinders in Het Groene Woud officieel aangeboden aan burgemeester Eugster van Schijndel. Tot nu toe zijn er 548 boeken afgezet.
Het boek is online te bestellen op www.nmcschijndel.nl of via email: info@nmcschijndel.nl
We hebben veel positieve reacties ontvangen over het boek, zoals: "Een boek springt qua schrijfstijl  tussen (alle) vlinderboeken uit. Heel goed en boeiend vind ik Vlinders in het Groene Woud. Dat inspireert meteen om het gebied eens te bezoeken in vlindertijd."

Wandelkaarten
Voor de gebieden Wijboschbroek, Prekers, Smaldonk, Geelders, Kampina, Dommelbeemden en de Mortelen zijn 7 wandelkaarten ontwikkeld. De wandelkaarten bevatten een plattegrond van het gebied en een collage van de meest voorkomende vlinders. Met deze wandelkaarten kunnen wandelaars zelfstandig op zoek naar vlinders in het betreffende natuurgebied. De wandelkaarten zijn verkrijgbaar bij VVV kantoren, bezoekerscentra en horecagelegenden aan de rand van de natuurgebieden. Deze wandelkaarten kunnen ook worden gedownload door op een van de volgende links te klikken:
Vlinderwandeling Wijboschbroek
Vlinderwandeling De Prekers
Vlinderwandeling Smaldonk
Vlinderwandeling De Geelders
Vlinderwandeling Kampina
Vlinderwandeling Dommelbeemden/Moerkuilen
Vlinderwandeling De Mortelen
 
DVD Vlinders in Het Groene Woud
Bij het vlinderboek is ook de DVD 'Vlinders in Het Groene Woud' samengesteld. Deze duurt 25 minuten en bevat prachtige foto's van vlinders, rupsen, planten en landschapselementen die typerend zijn voor de natuurgebieden die in het boek beschreven zijn. De beelden worden ondersteund door mooie lichte klassiek muziek.
De DVD wordt gratis verstrekt bij aankoop van een vlinderboek.
Fotografie: Joep Steur,
Realisatie:  Jes Merx
Uitgave:  NMC Schijndel

Natuurmaatregelen
Natuurmaatregelen om de biotopen voor de vlinders te verbeteren zijn reeds getroffen in de Geelders, waar een heideveldje ’t Speet is opgeschoond door het verwijderen van opslag van berken en vliegdennen. Dit komt vooral het Heideblauwtje ten goede dat dreigt te verdwijnen.
In de Kampina werd bij het Kerkpad  opslag van lariksen verwijderd, waardoor er meer plek is voor vlindervriendelijke planten, struiken en loofbomen. Het aangrenzende Vossenbos wordt opener gemaakt door het verwijderen van naaldbomen die met name voor dagvlinders een barrière zijn. Het Bont dikkopje komt hier namelijk voor en die houdt van zonnige, bloemrijke bosranden/paden.
In de Prekers is een 600 m lang dichtgegroeid pad opengemaakt en zijn twee bospercelen grenzend aan dit pad opengemaakt zodat er weer flink wat nectarplanten kunnen groeien.
In de Houterd/Liekendonk is een vlinderweitje opengemaakt en werden populieren geringd of verwijderd.Verder worden in populierenweides aan de Bakdsdijk nectarrijke struiken geplant, zoals Meidoorn, Sleedoorn, Kamperfoelie en Vlinderstruiken.

Heideveldje 't Speet voor en na het opschonen

Begeleidende producten
Om Het Groene Woud te promoten en aandacht te vragen voor de vlinderpopulatie zijn of worden de volgende begeleidende producten ontwikkeld en gebruikt.

Persberichten en artikelen
Er zijn al diverse artikelen en persberichten verschenen in diverse dagbladen, weekbladen en vaktijdschriften. Ook zijn er verschillende bijeenkomsten bezocht om het vlinderboek te promoten.

In de radio-uitzending van Vara's Vroege Vogels van 21 juli 2013 vertelt Joep Steur tijdens een wandeling over de vlinders in de Prekers. Deze uitzending kan nog worden beluisterd bij Vara's Vroege Vogels/uitzending gemist, waar als volgt staat te lezen:
Joep Steur uit Heeswijk-Dinther telt al sinds 1980 vlinders in Het Groene Woud, een aaneenschakeling van natuurgebieden in Noord-Brabant. Elk hoofdstuk in het gebied beschrijft een wandeling door één van die tien gebieden. Wat blijkt? Doordat er in Het Groene Woud veel leembossen zijn, is er een grotere verscheidenheid aan planten en dat trekt juist veel en ook bijzondere vlindersoorten aan. Zoals het koevinkje op de foto.
Titel: Vlinders in Het Groene Woud
Auteurs: Hans Horsten en Joep Steur
Uitgave: Stichting Natuurprojecten Schijndel
ISBN: 978-90-9027074-6
vroegevogels.vara.nl/gemist/archief

Thema - excursies en lezingen
Er zijn reeds diverse lezingen gehouden en 6 vlinderexcursies verzorgd verspreid over de natuurgebieden in Het Groene Woud.
Ten behoeve van de lezingen zijn een DVD en een PowerPoint presentatie samengesteld.

Nachtvlindernachten
Er werd 3x een Nachtvlindernacht georganiseerd. De eerste nachtvlindernacht werd georganiseerd in Heempark De Blekert in Schijndel op 5 juli2013 en mag met 22 deelnemers als zeer geslaagd worden beschouwd. Zie hiervoor het Gastenboek waar een blog van Nettie van Kaathoven is te lezen. De tweede Nachtvlindernacht op 4 september was op uitnodiging van IVN Rooi in de Dommelbeemden. Deze werd door 18 personen bezocht. De derde Nachtvlindernacht was weer in het Heempark op 6 september en trok 12 belangstellenden.

Lespakket
Ten behoeve van de basisscholen in Het Groene Woud is het digitaal lespakket 'Vera de Vlinder' ontwikkeld. Het lespakket is bestemd voor de groepen 3, 4 en 5 en kan worden gedownload door op onderstaande links te klikken:.
Inleiding lespakket Vera de Vlinder
Opdrachtkaarten  1/10
Werkbladen

Vlinderposter
Ook is een vlinderposter ontworpen met de dagvlinders van Het Groene Woud in hun verschillende verschijningsvormen. Deze is verspreid onder de basisscholen in Het Groene Woud. De poster is te verkrijgen voor € 8,50 per stuk. Ook kan de poster worden bekeken en gedownload: klik hier

Medewerkers en subsidiegevers
De natuurorganisaties Staatsbosbeheer, Brabants Landschap en Natuurmonumenten, alsook de Vlinderstichting hebben spontaan meegewerkt aan het tot stand komen van het boek en het treffen van vlindervriendelijke natuurmaatregelen. Leader van de Provincie, Stichting Streekrekening Het Groene Woud, Gemeente Schijndel, Prins Bernard Cultuurfonds en Natuur- en Milieucentrum Schijndel hebben subsidie verleend voor het realiseren van het project.